Nederland kent veel cultureel erfgoed, dat is aangewezen als (archeologisch) monument. Op die manier worden gebouwen en andere objecten, maar ook de geschiedenis die daarmee gepaard gaat, beschermd. Hoe werkt deze bescherming in de praktijk? In dit artikel wordt u in vogelvlucht meegenomen: van de aanwijzing van een monument tot het veranderen van een monument. Voor het gemak wordt in de navolgende tekst uitgegaan van een monumentaal gebouw, en niet een ander object.

Aanwijzing van gebouw als monument

In Nederland kan zowel op rijksniveau als op gemeentelijk niveau sprake zijn van aanwijzing van een gebouw tot monument. Indien het Rijk een gebouw als monument aanwijst, spreken we van een rijksmonument. Gemeenten kunnen een gebouw tot monument aanwijzen op grondslag van een lokale verordening (zoals een monumenten- en erfgoedverordening). Vaak wordt een gebouw aangewezen als monument vanwege de architectuur, de schoonheid, cultuurhistorische waarde of wetenschappelijke betekenis.

Vaak is het zo dat een overheidsinstantie start met een aanvraag voor een aanwijzing door middel van een aanwijzingsprocedure. Indien zo’n procedure leidt tot een aanwijzingsbesluit, vermeldt het bevoegd gezag hierin altijd een ‘redengevende omschrijving’. Aan de hand van die omschrijving is af te leiden welke delen van het gebouw van monumentale waarde zijn.

Bescherming van gebouw als monument

Uit art. 13.12 van het Besluit activiteiten leefomgeving volgt dat een rijksmonument beschermd dient te worden: een rijksmonument mag niet worden beschadigd en de eigenaar dient het monument te onderhouden. Voor een deel van het onderhoud kunnen eigenaren subsidie krijgen van de overheid, maar het overige dienen zij zelf te betalen. Op 12 januari 2022  heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: Afdeling) overwogen dat indien de kosten voor het onderhoud van een monument niet volledig gedekt worden door de subsidie, dit geen reden is voor de eigenaar om af te zien van het (verplichte) onderhoud.

Indien een gebouw is aangemerkt als monument, worden (ver)bouwmogelijkheden van dat gebouw en daarbij gesitueerde andere bouwwerken en van het terrein mede bepaald door de beschermde status. De redengevende omschrijving bij het aanwijzingsbesluit beschrijft welk gedeelte van het monument het bevoegd gezag heeft beoogd te beschermen. De redengevende omschrijving dient nauw te worden uitgelegd, dat volgt onder meer uit een uitspraak van de Afdeling van 30 augustus 2017. Hierbij ging het om de aanpassing van een windmolen, waarbij enkel het restant van een voormalige windkorenmolen in de redengevende omschrijving was opgenomen. De wieken en de mogelijkheid tot draaien niet, wat betekende dat in dit geval geen sprake was van een aantasting van de monumentale waarde. Kortom, indien sprake is van een monumentaal gebouw is niet het gehele gebouw beschermd, maar enkel datgene dat in de redengevende omschrijving is aangegeven.

(Her)ontwikkelen van een monument

In beginsel geldt dat voor bijna alle werkzaamheden op of aan een (rijks)monument een vergunning verplicht is. De Omgevingswet geeft in bijlage 1 aan dat onder een ‘rijksmonumentenactiviteit’ wordt verstaan:

‘een activiteit inhoudende het slopen, verstoren, verplaatsen of wijzigen van een rijksmonument of een voor beschermd rijksmonument of het herstellen of gebruiken daarvan waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht’

Om zo’n activiteit uit te mogen voeren is het op grond van art. 5.1 lid 1 onder b van de Omgevingswet verplicht om een omgevingsvergunning aan te vragen. Voor een dergelijke aanvraag is het college van burgemeester en wethouders van de gemeente waar het monument staat, het bevoegd gezag. Dat betekent dat zij beslist op deze aanvraag.  

De Minister van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur is adviseur bij aanvragen voor een rijksmonumentenactiviteit op het moment dat het gaat om een archeologisch monument of als het monument ingrijpend wordt gewijzigd, gereconstrueerd of gesloopt. In het geval het gaat om een rijksmonument met betrekking tot een archeologisch monument, is voor de beslissing op een aanvraag ook instemming van de Minister noodzakelijk. In het kader van een rijksmonumentenactiviteit is de Rijksdienst voor Cultuur en Erfgoed het orgaan dat namens de Minister adviseert. Het college van burgemeester en wethouders kan met een eigen motivering afwijken van het advies.

Toetsingskader omgevingsvergunning

Bij de beoordeling van een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor het (her)ontwikkelen van een monument speelt art. 8.80 van het Besluit kwaliteit leefomgeving een belangrijke rol. Deze geeft allereerst aan dat een omgevingsvergunning pas wordt verleend, indien de activiteit in overeenstemming is met het belang van de monumentenzorg. Daarnaast wordt door het bevoegd gezag (in ieder geval) rekening gehouden met het voorkomen van ontsiering, beschadiging of sloop van de monumenten (art. 8.80 lid 2 onder b Bkl) én het bevorderen van het gebruik van monumenten (art. 8.80 lid 2 onder c Bkl).

Gezien deze eisen is het lastig een monument te wijzigen. Onmogelijk is het niet, gezien (onder meer) de uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van 10 december 2021. Daarin overwoog de rechtbank onder meer dat het college alvorens de vergunning te verlenen zich had laten adviseren door onafhankelijke onderzoeksbureaus in het kader van het monumentenbelang. Daarnaast gaf ook de welstandscommissie een positief advies. De rechtbank overwoog dat beide voldoende zwaar wogen om de vergunning op te baseren.

Houd er daarnaast rekening mee dat indien u een (rijks)monument wilt aanpassen, hier vaak meer dan enkel de omgevingsvergunning voor de ‘rijksmonumentenactiviteit’ voor nodig is. Vaak zult u hierbij ook een aanvraag voor een bouwactiviteit en/of een omgevingsplanactiviteit moeten indienen.

Uitzonderingen vergunningsplicht

Op de vergunningsplicht gelden enkele uitzonderingen. Deze uitzonderingen zijn te vinden in art. 13.11 van het Besluit activiteiten leefomgeving. Indien sprake is van noodzakelijke reguliere werkzaamheden, waarbij inpandige wijzigingen worden doorgevoerd en die géén invloed hebben op de monumentale waarde, is géén omgevingsvergunning vereist.

Tot slot

Voor het wijzigen van een gebouw dat is aangewezen als monument, waarbij sprake is van aantasting van de monumentale waarde, gelden aldus hoge eisen. Desalniettemin zijn er altijd mogelijkheden. Bent u voornemens werkzaamheden te verrichten aan monumentale gebouwen of heeft u andere vergunningsvragen? Neem dan contact op met één van onze specialisten Angela Coppelmans of Els Huisman.

Het bericht Vergunningplicht voor herontwikkelen... verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

Wat speelde er?

In een recente uitspraak speelt het Didam-arrest wederom een centrale rol. In deze zaak houdt de gemeente Vlissingen c.s. alle aandelen in een BV die verantwoordelijk was voor de exploitatie van vismijnen en het daarbij behorende onroerend goed. De gemeente was in deze zaak voornemens de aandelen van de hand te doen, waarbij na onderhandelingen met partij A uiteindelijk is besloten tot een overeenkomst met partij B. Partij A was het hiermee niet eens en startte een kort geding. De vraag die  door de voorzieningenrechter moest worden beantwoord was of het Didam-arrest op deze verkoop van toepassing is en of de gemeente zich mocht beroepen op de in het Didam-arrest geformuleerde uitzondering.

De voorzieningenrechter van de rechtbank Zeeland-West-Brabant overweegt dat uit het Didam-arrest niet af valt te leiden dat de Hoge Raad de strekking daarvan heeft willen beperken tot enkel de verkoop van onroerende zaken door een overheidslichaam. Volgens de voorzieningenrechter gaat het in dit geval ook om een ‘schaars goed’, waardoor  het Didam-arrest van toepassing wordt geacht. Het door de gemeente gedane beroep op de uitzondering dat er slechts één serieuze gegadigde is, wordt door de voorzieningenrechter afgewezen. De voorzieningenrechter verbiedt de gemeente om tot verkoop en levering van de aandelen over te gaan en bepaalt dat als de gemeente toch tot verkoop wil overgaan dat zal moeten plaatsvinden middels een openbare selectieprocedure.

En nu?

De vraag die na het lezen van deze uitspraak opkomt is in hoeverre de bestuursrechtelijke waarborgen ook het privaatrechtelijk overheidsoptreden normeren. Uit het Didam-arrest is gebleken dat dit in ieder geval het geval is in zaken waarbij een overheidslichaam onroerende zaken verkoopt.

In deze uitspraak gaat de voorzieningenrechter er vanuit dat het Didam-arrest van toepassing is. De uitspraak is niet ingegaan op de reden van toepassing van het Didam-arrest in dit specifieke geval.

De toepassing van het Didam-arrest in deze aandelentransactie wordt ons inziens gebaseerd op twee elementen. De eerste is de overweging van de voorzieningenrechter dat  de aandelen schaarse (publieke) rechten zouden zijn Daarnaast overweegt de voorzieningenrechter dat de BV eigenaar is van een onroerende zaak en dat onroerende zaken een belangrijk onderdeel uitmaken van de activa van de BV. De invulling van het begrip schaarse rechten is niet makkelijk. Zo sprak Peters[1] in zijn noot bij het Didam-arrest zelf al over het verschil tussen publieke en private schaarse rechten. Waarbij in het geval van ‘door publiekrecht’ gecreëerde schaarste, eerder mag worden aangenomen dat van het gelijkheidsbeginsel moet worden uitgegaan dan bij privaatrechtelijke schaarste. Ook Langemeijer[2] sprak hier in zijn conclusie al over.

Al met al laat deze uitspraak vooral zien dat de toepassing van het Didam-arrest en het toepassingsbereik verre van duidelijk is. Er wordt door de voorzieningenrechter dan wel aangenomen dat toepassing aangenomen mag worden, maar de motivering ontbreekt.

Vragen over vastgelopen onderhandelingen met de gemeente, het Didam-arrest of andere bestuursrechtelijke vragen? Neem dan contact op met onze collega’s Els Huisman of Angela Coppelmans.

[1] JB 2022/21

[2] ECLI:NL:PHR:2021:243

Het bericht Didam update ! verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

Zie voor meer informatie https://orlive.nl/

Het bericht DE VOORT AANWEZIG OP OR LIVE! verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

Graag nodigen wij medezeggenschapsprofessionals (adviseurs, trainers en ambtelijk-secretarissen) uit voor dit kennisfeestje op dinsdag 9 mei a.s. De uitnodiging met meer informatie is bijgevoegd.

We hebben een aantal inspirerende onderwerpen op het programma staan. Zo zullen we starten met Actualiteiten medezeggenschap door Jolande Janssen. Vervolgens doet Els Huisman de Tips & Tricks over advies- & instemmingsrecht uit de doeken. Tot slot gaat Joost van Mierlo ons meenemen in de Do’s & Don’ts van het procederen bij bedrijfscommissie, kantonrechter en Ondernemingskamer.

Wilt u zich nog aanmelden? Doe het dan snel! Er zijn beperkt plaatsen beschikbaar. Aanmelden kan door uw gegevens en eventueel van collega(s) en/of relatie(s) door te geven via e-mail medezeggenschapsrecht@devoort.nl

Wij ontmoeten u graag op 9 mei!

Het bericht Kennisfeestje WOR: uitnodiging 9 mei 2023! verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

U leest er meer over in het interview dat Joost van Mierlo en Els Huisman gaven naar aanleiding van de benoeming tot Partner of Choice voor ondernemingsraden.

Het bericht Partner of Choice verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

Nieuwbouwwoningen (al dan niet grondgebonden, dus ook appartementen) binnen de prijscategorie en binnen de aangewezen gebieden waarvan de notariële leveringsakte ná 1 september 2022 wordt verleden en waarbij de koper/eigenaar die woonruimte in eigendom verkrijgt, zijn van deze zelfbewoningsplicht uitgezonderd indien de woning meer dan drie maanden vóór de datum van inschrijving van die notariële akte bouwkundig aan de koper/eigenaar is opgeleverd als nieuwe woning of nieuw gebouwd appartement. Een hele mond vol. Daarom heb ik onderstaande tabel gemaakt, dan ziet u ook hoe het werkt:

Wilt u meer weten over de werking van deze opkoopbescherming of zelfbewoningsplicht in Tilburg of een andere gemeente waar u ontwikkel- of (ver)koopplannen heeft? Neem dan contact op met één van onze specialisten, Els Huisman of Angela Coppelmans.

[1] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/gmb-2022-363833.html

Het bericht Opkoopbescherming in Tilburg ook bij... verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

De brief van de minister is te downloaden via deze link.

Voor vragen kunt u zich wenden tot Angela Coppelmans of Els Huisman

Het bericht Uitstel invoering Omgevingswet verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet en de Wmo 2015. Gemeenten die bepaalde vormen van zorg voor jeugdigen of maatschappelijke ondersteuning willen inkopen en daarbij de beste aanbieders willen selecteren, zullen hun opdrachten vaak moeten aanbesteden. Dan gelden de regels van de Aanbestedingswet 2012. Echter, de Jeugdwet en de Wmo 2015 maken het nu niet mogelijk om af te wijken van gunning op basis van het criterium van de ‘economisch meest voordelige inschrijving’ (het emvi-criterium). Dit brengt weer verplichtingen met zich mee uit het aanbestedingsrecht. Het verlichte aanbestedingsregime kan niet worden toegepast.

Het kabinet streeft naar een wijziging van de Aanbestedingsrichtlijn zodanig, dat diensten op het terrein van de Jeugdwet en de Wmo 2015 waarvoor geen grensoverschrijdende interesse bestaat, worden uitgezonderd van de werking van de Aanbestedingsrichtlijn. In de praktijk blijkt namelijk dat de aanbestedingsregels voor zorg voor jeugdigen en maatschappelijke ondersteuning knellen. Een wijziging van de Europese richtlijn is echter niet op korte termijn te verwachten.

Het wetsvoorstel zou tot wijzigingen van de Jeugdwet en de Wmo 2015 moeten leiden zodat  gemeenten niet meer verplicht zijn om te kiezen op basis van het emvi-criterium. De regel dat er niet alleen op de laagste prijs mag worden gegund maar dat er rekening gehouden moet worden met de aangeboden kwaliteit wordt niet gewijzigd.  

Het wetsvoorstel maakt het bovendien mogelijk om nadere regels te stellen waar gemeenten rekening mee moeten houden bij het bepalen van een reële prijs voor de in te kopen jeugdzorg. Dit zal worden vastgelegd in de algemene maatregel van bestuur (amvb) ‘reële prijzen Jeugdwet’. Voor de inkoop van maatschappelijke ondersteuning bestaan deze regels al.

De vaste commissie voor VWS is belast met het voorbereidend onderzoek van het wetsvoorstel en heeft hiertoe op 18 juni 2021 een verslag vastgesteld.

Heeft u vragen omtrent de Jeugdwet en Wmo 2015? Neem dan contact op met Els Huisman.

Het bericht WETSVOORSTEL MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN... verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

Situatie

Wat was er aan de hand? Hoewel planologisch strijdig, had het college van de gemeente Den Haag een omgevingsvergunning verleend voor de verbouwing en het gebruik van een kantoorpand tot een woongebouw met 89 éénkamerwoningen. De woningen waren bedoeld voor de huisvesting van statushouders voor vijf jaar.

In 2019 wijzigde het college deze omgevingsvergunning. Het pand mocht ook gebruikt worden voor de huisvesting van studenten, zorgbehoevenden en arbeidsmigranten. Het kantoorpand waarvoor de vergunning is verleend, staat op een bedrijventerrein. De omliggende bedrijven stelden bezwaar en beroep in tegen de vergunning. Zij verwachten dat het gebruik van het voormalige kantoorgebouw als woonlocatie hen zal hinderen. Ook denken ze dat uitbreiding of vernieuwing van hun activiteiten, gelet op de belangen van de toekomstige bewoners, niet mogelijk zal zijn.

Motivering goede ruimtelijke ordening

Het college erkende dat het pand niet de ideale woon- of opvanglocatie was, maar motiveerde haar besluit door te wijzen op de maatschappelijke urgentie. Er was dringend woonruimte nodig voor statushouders en dat rechtvaardigde de tijdelijke huisvesting in het leegstaande kantoorgebouw. Daarnaast hoeven omliggende bedrijven geen geluidwerende voorzieningen te treffen en worden zij niet beperkt in hun bestaande bedrijfsactiviteiten.

Afdeling: toets goede ruimtelijke ordening omvat meer

Maar geluidsoverlast is niet het enige aspect dat meetelt bij de beoordeling van een goede ruimtelijke ordening, vond de Afdeling. De Afdeling oordeelde dat het college de ruimtelijke effecten van bewoning van het pand door verschillende doelgroepen ook had moeten betrekken bij de afweging. Ook het feit dat er sprake is van functiemenging (het combineren van wonen en werken in een stedelijk gebied) is niet meegewogen in de beoordeling voor het woon- en leefklimaat van de bewoners van het pand en voor de ter plaatse gevestigde bedrijven. Dat het hier gaat om een tijdelijke vergunning, dus om tijdelijke bewoning van het pand, betekent volgens de Afdeling niet dat de verschillende ruimtelijke ordeningsaspecten min of meer verwaarloosbaar zijn.

Het tijdelijke karakter van de huisvesting doet evenmin iets af aan het belang van omliggende bedrijven bij de uitoefening van hun bedrijfsactiviteiten.

Uit de uitspraak blijkt dat het college bij toepassing van artikel 2.12, eerste lid Wabo, bij de beoordeling de vraag moet betrekken of de op het bedrijventerrein gevestigde bedrijven niet worden belemmerd in hun bedrijfsvoering, of worden beperkt in de mogelijkheden tot toekomstige uitbreiding van hun activiteiten.

Afsluitend

Roept dit blog vragen op, of houdt het bevoegd gezag volgens u onvoldoende rekening met uw (bedrijfs)belangen bij het verlenen van omgevingsvergunningen? Neem dan contact op met Els Huisman.

Het bericht Toets goede ruimtelijke ordening verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.

In deze blog staat de vraag centraal of het bestuursorgaan een beroep kan doen op overmacht als zij niet tijdig kan beslissen.

Beslistermijn

De wet bepaalt de beslissingstermijn voor het bestuursorgaan, veelal is dit acht weken. Als deze beslistermijn niet wordt gehaald, kan het zo zijn dat er een vergunning van rechtswege wordt verleend: dit betekent dat de vergunning na afloop van de beslistermijn automatisch is verleend.

Wat ook bij wet wordt bepaald, is in welke gevallen de beslistermijn kan worden opgeschort. Ten eerste is dit aan de orde als de aanvrager met opschorting akkoord gaat. Een tweede mogelijkheid voor het bestuursorgaan is een beroep op overmacht. Overmacht doet zich echter niet snel voor. Uit jurisprudentie blijkt bijvoorbeeld dat ziekteverzuim en administratieve of organisatorische problemen van structurele aard geen beroep op overmacht rechtvaardigen.

Leidt de coronacrisis tot overmacht?

Dat is de vraag. Het is niet duidelijk of de maatregelen in het kader van de coronacrisis als overmacht gezien kunnen worden. Een gezichtspunt zou kunnen zijn dat de maatregelen worden genomen door de voorzitter van de veiligheidsregio. De coronamaatregelen liggen dus buiten de invloedssfeer van het bestuursorgaan.

Ondanks de huidige beperkingen om fysiek te vergaderen, kunnen raadsvergaderingen wel digitaal plaatsvinden. Vanaf 9 april 2020 is namelijk de Spoedwet digitale besluitvorming van kracht. De besluitvorming kan bij onderwerpen waarvoor geen geheime stemming nodig is ook digitaal plaatsvinden. Of een vergadering fysiek of digitaal gehouden wordt, bepaalt in eerste instantie de voorzitter. Daarnaast bepaalt in principe ook de voorzitter of er bij een voorstel gebruik wordt gemaakt van een stemming in een digitale omgeving of dat er gebruik wordt gemaakt van briefstemmen.

Of er daadwerkelijk sprake is van overmacht, zal van geval tot geval moeten worden beoordeeld. De Tweede Kamer heeft dit bevestigd: een algemene regeling die erin voorziet dat tijdelijk in alle gevallen sprake is van overmacht, is niet aan de orde.

Afsluitend

Heeft u als ondernemer vragen over deze blogpost of beroept het bevoegd gezag volgens u zich ten onrechte op overmacht? Neem dan contact op met mr. drs. Els Huisman.

Het bericht Langere beslistermijn overheid door de... verscheen eerst op De Voort Advocaten | Mediators.